۱۰ بهمن، جشن سده: جشنی برای خورشید یا آتش یا شاید هم سرنگونی ضحاک

در شبکه‌های اجتماعی به ما بپیوند.
کانال تلگرام: @gabbehteam1

^۱. زبان اوستایی

زبان اوستایی از شاخه‌ی زبان‌های ایرانی باستان و جزو زبان‌های شرقی ایران است. نسک‌های اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان را بدین زبان نوشته‌اند. این زبان هم‌ریشه با سانسکریت و نزدیک به پارسی باستان است. این زبان در سرزمین‌های باستانی رخج، باختر، هریوا و مرگوش (تقریبا معادل افغانستان کنونی و سرزمین‌های مجاورش) رواج داشته است. تنها اثر به جا مانده به آن، اوستا است. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۲. مهرداد بهار

ملک مهرداد بهار (زاده ۱۰ مهر ۱۳۰۹ – مرگ ۲۲ آبان ۱۳۷۳) نویسنده و پژوهشگر ایرانی بود. وی پنجمین فرزند ملک‌الشعرای بهار بود. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۳. رضا مرادی غیاث‌آبادی

رضا مرادی غیاث‌آبادی پژوهشگر و نویسنده‌ی کتاب‌هایی در زمینه‌ی باستان‌شناسی، ستاره‌باستان‌شناسی، گاهشماری، باستان‌شناسی پسااستعماری، و انسان‌گرایی است. او نظریه‌پرداز کاربرد بناهای تقویمی و سازه‌های خورشیدی (هم‌چون چهارتاقی نیاسر) در ایران است و فرضیه‌ی وی در زمینه‌ی کاربرد خورشیدی بناهای باستانی است. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۴. ابوریحان بیرونی

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی (زاده‌ی ۱۴ شهریور ۳۵۲ خورشیدی، کاث، خوارزم – درگذشته‌ی ۲۲ آذر ۴۲۷، غزنین)، دانشمند و ریاضی‌دان، ستاره‌شناس، تقویم‌شناس، انسان‌شناس، هندشناس، تاریخ‌نگار، گاه‌نگار و طبیعی‌دان برجسته‌ی خوارزمی ایرانی و همه‌چیزدان در سده‌ی چهارم و پنجم هجری است. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۵. اردشیر بابکان

اردشیر یکم ساسانی شناخته شده به اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسله‌ی ساسانی بود. وی پس از شکست واپسین شاهنشاه اشکانی، اردوان پنجم در سال ۲۲۴ میلادی در دشت هرمزدگان، دودمان اشکانی را برانداخت و سلسله‌ی ساسانی را بنیان گذاشت. اردشیر از آن پس خود را «شاهنشاه» نامید و گسترش سرزمینی که ایرانشهر یا «ایران» می‌خواندش را آغاز کرد. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۶. کیومرث

کیومرث یا گیومرث در فارسی، گیومرت یا گیومرد در پهلوی، گَیومَرَتَن در اوستایی نام نخستین نمونه انسان در جهانشناسی اساطیری مزدیسنا و نخستین شاه در شاهنامه است. گیومرث در زبان اوستایی از دو جز گَیو (به معنی زندگانی) و مَرَتَن (به معنی میرنده یا فناپذیر) تشکیل یافته‌است. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۷. مشی و مشیانه

مَشی و مَشیانه نخستین جفتِ بشر در تاریخ اساطیری ایران و از نطفهٔ گیومرتَ (کیومرث) هستند که پس از کشته شدن وی به‌دستِ اهریمن بر زمین ریخته می‌شوند. مشی
مشیانه از آغاز بر روی زمین زاده می‌شوند و هیچ گناهِ نخستینی مرتکب نشده‌اند و وظیفه دارند جهان را از شرّ اهریمن برهانند. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۸. آدم ابوالبشر

آدَم بر پایه اسطوره‌های سامی و کتاب مقدس یهودیان، مسیحیان و مسلمانان نخستین انسانی است که آفریده شده‌است. او اول در بهشت زندگی می‌کرد. همچنین آدم را آدم التراب می‌نامند و کنیه‌اش ابوالبشر است و وصفش صفی‌الله که در ضمن در سوره‌های بقره، اعراف، حجر، طه، ص، بنی اسرائیل و کهف از او سخن به میان آمده که با روایت «سفر پیدایش» در عهد عتیق (تورات) اختلاف‌هایی دارد. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۹. هوشنگ

هوشنگ (به اوستایی: haošyangha)، (به پهلوی: hōšang)؛ به معنای کسی که منازل خوب فراهم سازد، یا بخشنده‌ی خانه‌های خوب، است. لقب او در اوستا پَرَداتَ (Para-dāta)، به معنای مقدم و بر سر قرار گرفته است. این لقب در پهلوی پشداتَ و پیشداد (Pēš-dād) و در فارسی پیشداد شده‌است. وی نخستین شاهی بود که اهورامزدا آتش را به وی شناسانید. همچنین نخستین استخراج‌گر آهن، نخستین آهنگر و نخستین قربانی کننده است. بر پایه‌ی گفته‌های شاهنامه، وی نقش زیادی در یکجا نشینی مردم و گسترش‌ شهرنشینی داشته است. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۱۰. خیام

عُمَر خیام نیشابوری (زاده‌ی ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ در نیشابور – درگذشته‌ی ۱۲ آذر ۵۱۰ در نیشابور) که خیامی و خیام نیشابوری و خیامی النّیسابوری هم نامیده شده‌است، همه‌چیزدان، فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی‌سرای ایرانی در دوره‌ی سلجوقی است. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۱۱. فریدون

فریدون یکی از شخصیت‌های اساطیری ایران است. او پادشاه پیشدادی بود که بر پایه شاهنامه فردوسی پسر آبتین و از تبار جمشید بود و با یاری کاوه آهنگر بر ضحاک ستمگر چیره شد و او را در کوه دماوند زندانی کرد. سپس خود پادشاه جهان شد. فریدون، جهان را میان سه پسرش سلم، تور و ایرج تقسیم کرد. او ایران را به ایرج داد ولی سلم و تور به ایرج رشک بردند و نیرنگ کردند و ایرج را کشتند. فریدون پس از آگاهی از این رخداد ایران را به منوچهر، نوه ایرج داد. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)

^۱۲. ضحاک

ضَحاک (اوستایی: اَژی دهاکه/AŽI DAHĀKA؛ ارمنی: اَدَهَک/Àdahak) از پادشاهان افسانه‌ای ایران است. نام وی در اوستا به صورت اژی‌دَهاکه، آمده است و معنای آن مار اهریمنی است. در شاهنامه پسر مرداس و فرمانروای دشت نیزه‌وران است. او پس از کشتن پدرش بر تخت می‌نشیند. ایرانیان که از ستم‌های جمشید پادشاه ایران به ستوه آمده بودند، به نزد ضحاک رفته و او را به شاهی برمی‌گزینند. ابلیس دستیار ضحاک دو بوسه بر دو دوش ضحاک می‌زند و دو مار از جای بوسه‌ها بیرون می‌جهد. (ویکی‌پدیا، بهمن ۹۶)